Magazine #3, de inleiding
Het nieuwe magazine van Mathenesse Aan De Maas komt er weer aan. De magazines zijn naar de drukker en liggen binnenkort in de hele wijk in de brievenbus. Kan jij ook niet wachten? Lees dan hier alvast de inleiding van dit prachtige exemplaar.
Dit nummer gaat vooral over de toekomst van Mathenesse aan de Maas. Het gebied dat op de oude Cito-kaart (stadsplattegrond) van Delfshaven in blauwe letters wordt aangegeven met de namen Oud Mathenesse, Nieuw Mathenesse en Merwehaven. Tegenwoordig heten Nieuw Mathenesse en Merwehaven M4H.
Tekst: Annemarie Sour en Nico Haasbroek, Foto’s: Sander van Wettum
Als je op Google M4H in tikt dan word je gelijk in een presentatie gezogen waarin de gemeente Rotterdam en het Havenbedrijf uit de doeken doen wat ze allemaal rond het Marconiplein van plan zijn. Dat liegt er niet om.
‘Voel je welkom in de meest vooruitstrevende stadshaven van Rotterdam. Waar de maritieme en industriële geschiedenis plaats maakt voor de crossovers van morgen. Een plek waar experiment, creatie en groei volop ruimte krijgen. Verschillende woon- en werkmilieus zich moeiteloos vermengen. Hier woon je, werk je en leer je. In de proeftuin van de nieuwe economie.’
We lezen de teksten en bekijken de filmpjes. De weg naar de Next Economy is ingeslagen en M4H maakt ruimbaan voor de aanpak van de klimaatverandering. De komende jaren zullen er vele ambities worden waargemaakt, zoals innovatie van de maakindustrie, uitbreiding van de werkgelegenheid, ontwikkeling van een stedelijk woongebied en het creëren van een proeftuin circulaire toekomst van stad en haven.
De werkelijkheid is weerbarstiger. Dat bleek toen we als redactie op onderzoek gingen en deskundigen benaderden om hun licht te laten schijnen over de toekomst van Rotterdam-West. We spraken voor en achter de schermen met actieve bewoners, wijkambtenaren, stedenbouwers, (landschaps)architecten, vertegenwoordigers van het Havenbedrijf en de gemeente. We organiseerden een fietstocht door de wijk en M4H, maakten een portret van Kunst & Complex aan de Keileweg, vroegen stadssocioloog Arnold Reijndorp om zijn analyse), bewoner en ondernemer uit Mathenesse. Dylan Donia maakte een column, de kinderen van Finlandia gaven aan MadM aan wat zij nodig hebben in de nabije toekomst en aan wijkmanager Mieke de Leeuw vroegen we welke voorzieningen in de wijk absoluut nodig is. De huisarts Jan Galesloot vertelt hoe zijn op nieuwe inzichten gebaseerde gezondheidscentrum werkt en aan de bekende fotograaf Sander van Wettum vroegen we om foto’s te maken in Oud Mathenesse, Het Witte Dorp en M4H.
Ook stond Jan Rothuizen, de tekenaar van de Volkskrant, ons toe om zijn kijk op het westen van Rotterdam af te drukken.
De M4H-ambities gaan voorbij aan het feit dat er in het uiterste westen van Delfshaven enkele buurten liggen, zoals Oud Mathenesse, het Witte Dorp en ook rond de omgeving van het Marconiplein, die meer aandacht verdienen dan ze tot nu toe kregen. Alleen in het Ruimtelijk Raamwerk van DELVA- landschapsarchitecten ‘Toekomst in de maak’, dat in 2019 is goedgekeurd door de Rotterdamse gemeenteraad, staat als leidend principe:
‘Als haven kende M4H een sterke binding met de achterliggende wijken die immers gebouwd zijn voor de havenarbeiders. M4H bouwt hierop voort door de werkers (makers) centraal te stellen, het bestaande te waarderen en
de verbinding met de omliggende wijken opnieuw te leggen.’
De vraag is hoe serieus dit uitgangspunt de komende jaren door het stadhuis zal worden genomen.
Het was de verdienste van Karel Sant, Annemarie Sour, Michiel Versteegh en Carol Hol van WoH om tegen het vergeten van de bestaande oude westelijke buurten in het geweer te komen. Nadat ze het initiatief aan de gemeente en het havenbedrijf hadden bekend gemaakt en toestemming hadden gekregen, begonnen ze met interviews, bedachten de naam Mathenesse aan de Maas (MadM), legden de link naar de andere kant van de dijk tussen Rotterdam en Schiedam, begonnen met het uitwerken van een Verbeterplan en introduceerden het begrip Wederzijds Profijt. Via bijeenkomsten, een huis-aan-huis verspreide enquête, het opzetten van diverse werkgroepen en de stichting MadM werd gewerkt aan de opbouw van de MadM-gemeenschap met als doel via participatie van onderop het maken van het beste plan.
“We roepen de gemeente Rotterdam op zich meer te richten op de kwaliteiten van de leefomgeving en zich beter met de gemeenschappen te verbinden.”
Waarbij niet alleen plannen maken, maar ook het realiseren van deze plannen op het gebied van betaalbaar wonen, maatschappelijke voorzieningen, het opknappen van delen van de bestaande woningvoorraad en het vergroenen van de wijk. Met steun van bewoners van het eerste uur als Laisa Vermeij, Joke Vosbergen, Cisca van Bommel, Judith Dunsbergen, Oscar Langerak en Naomi Jacobs en wijkmanager Mieke de Leeuw, kreeg het initiatief vleugels. Via ontmoetingen, gesprekken en (digitale) bijeenkomsten werd niet alleen de achteruitgang van de wijk aan de kaak gesteld, maar ook een perspectief op de nabije toekomst geschetst dit resulteerde vervolgens in het aantrekken van de projectleider Joris Wijsmuller voor het opstellen van de toekomstvisie MadM, zowel ruimtelijk als sociaal. Dit plan bevindt zich nu in een afrondende fase.
De nieuwe energie in de wijk, de betrokkenheid van de wijkmanager en de politiek leidde er mede toe dat bij de nieuwe wijkindeling Oud en Nieuw Mathenesse zijn samengevoegd. In eerste instantie is de samenvoeging gericht op het beheer van de wijk (schoon, heel en veilig), maar met de installatie van de Wijkraad Mathenesse op 16 maart 2022 adviseert deze zowel over de ontwikkelingen in Oud als in Nieuw Mathenesse.
Op de site van de gemeente Rotterdam staat: een belangrijke ontwikkeling voor de (bestaande) wijk in het aangrenzende M4H-gebied.
Dat is een zin, die weinig zegt. De zin suggereert namelijk dat M4H aan Mathenesse grenst, terwijl als we naar de kaart kijken, Nieuw Mathenesse M4H grotendeels overlapt.
Kort voor de gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart 2022 organiseerde de stichting MadM in de Fruitvis aan de Marconistraat een verkiezingsdebat waaraan zo’n beetje alle lijsttrekkers deelnamen. Het was een drukbezochte en spannende avond. In het begin kwam duidelijk naar voren dat de meeste Rotterdamse politici weinig afwisten wat er aan de hand is in dit rafelrandje van Rotterdam. Daarna werd - in woord en beeld - de visie op de toekomst in MadM door bewoners en stichting toegelicht. Veel aanwezige wethouders, lijsttrekkers (waaronder enkele huidige wethouders) en raadsleden ondersteunden het beeld dat de bestaande wijken moeten kunnen profiteren van de gebiedsontwikkeling van M4H. Niet alleen in de eigen bestaande wijk, maar ook door een sprong te maken over de dijk naar de nieuw te ontwikkelen wijk in M4H. Ze omarmden de visie en initiatieven, steunden het ontwikkelen van plannen afkomstig uit de burgerparticipatie en beloofden dat als het nieuwe college van B&W was geïnstalleerd om snel de wijk Mathenesse te bezoeken. Kortom het thema werken met en voor de buurt werd geïntroduceerd en omarmd. Dat alles werd live via Open Rotterdam uitgezonden. Het nieuwe college hield woord en kwam op 9 september 2022 in de wijk, op zolder van de Finlandiaschool, op bezoek.
Ondanks alle positieve energie schuurt het. Als het gaat om het realiseren van bewonersinitiatieven valt steeds meer op dat Rotterdam tegenwoordig ouderwets met de democratie omspringt. Denk aan uitnodigingen om mee te praten over het wijkakkoord. Maar het gaat natuurlijk niet om meepraten, meedoen en adviseren, maar om meebeslissen. Om vanaf het prille begin van idee-en planontwikkeling de burgers te mobiliseren, te activeren en erop vertrouwen dat er iets geweldigs voor de stad en de wijk uitkomt. Bewoners en ondernemers in het gebied vertegenwoordigen het echte leven en hebben directe ervaring bij het ontwikkelen van ruimtelijke vraagstukken. Dat is iets anders dan lege abstracties verkondigen van ‘een complexe opgave, een sluitende businesscase, efficiënt ruimtegebruik en stedelijk weefsel’. Vanuit democratisch oogpunt en vanuit het zorgen voor een prettige leefomgeving heeft de gemeente bewoners hard nodig voor het maken van het beste plan.
In Rotterdam hebben we verleerd wat tijdens de stadsvernieuwing in de jaren tachtig was opgebouwd: het was normaal dat actieve bewoners mede aan de knoppen draaiden en de ruimte hadden om zelf onderzoek te doen (met eigen budget) en plannen voor hun buurt te maken. Het resulteerde in eigen regie op het ontstaan en maken van plannen, het recht op eigen ondersteuning en veto’s geven op bouwplannen. Dat is heel andere koek dan meepraten over het wijkakkoord of bewoners confronteren met nieuwe plannen opgesteld door professionals ver weg van de bestaande werkelijkheid.
Wil de gemeente echt aan de slag met de ‘Wijk aan zet’ dan verdienen actieve bewoners een plek aan tafel waar het echte spel wordt dan gespeeld en worden de diverse platforms en werkgroepen in MadM ingezet om dat te organiseren. Dat is echt iets anders dan wapperen met een papieren tijger als het wijkakkoord waar de Wijkraad alleen een adviserende stem heeft en het stadhuis bepaalt wat er gebeurt en waar het geld heengaat. Voor echte democratie met verregaande inspraak is ook alle reden toe als we naar de recente gerechtelijke uitspraken kijken over Feijenoord City en de Tweebosbuurt.
Rond en in het gebied van Mathenesse aan de Maas stikt het van de plannen. Van de gemeente Rotterdam en het havenbedrijf; van de landschapsarchitecten van Delva (Toekomst in de maak), UNO Architekten (Marconiplein-initiatief) van Joep van Lieshout (woontorens en cultuurcluster), Wim Pijbes (museum in het Katoenveem), WoH met de herontwikkeling van de Citrusveiling en schoollocaties; de Mannen van Schuim (transformatie van het gebouw Kunst en Complex), de zeven verdiepingen tellende nieuwbouw van het lab/kantoorgebouw Beagle Marconi, van de stichting Mathenesse aan de Maas (Verbeterplan en Toekomstvisie) en van de nieuwe Wijkraad (bewonersinitiatieven en opstellen van het wijkakkoord). Dan hebben we het nog niet over de herinrichting van Oud Mathenesse i.v.m. het vervangen van de riolering en de gebiedsontwikkeling rond Schieveste met zo’n 3000 (!) woningen.
Door de vele bomen is het bos nog nauwelijks te zien. Hoe worden al die ideeën op een logische manier in elkaar geschoven? Waar is de samenhang? En waar is de participatie? Participatie niet als doekje voor het bloeden, maar echt dieper verankerd in het systeem van de overheid. En dat kan, zoals de ervaring uit de jaren laat tachtig zien.
We roepen de gemeente Rotterdam op om zich meer te richten op de kwaliteiten van de leefomgeving in brede zin en zich beter met de gemeenschappen te verbinden. En niet van project naar project te hoppen. Nodig is ook de kloof te dichten tussen de wijkprofessionals en de mensen die de fysieke projecten doen. We zien nu te vaak dat het gescheiden werelden zijn met hun eigen spelregels. Wil de gemeente de aansluiting op bewoners vinden dan zal ook de participatie naar een volgend level moeten worden getild: democratische vernieuwing ook in de gebiedsontwikkeling en ruimtelijke ordening. Een stevige Rotterdamse democratie behandelt haar bewoners als mede-regisseur en als ontwikkelaar met en voor de buurt.